Gomidas Vartabed ile Çankırı Yollarında

1915 sonrası tehcire tabi tutulan Ermeni aydınları arasında yer alan Andonyan, Gomidas Vartabed’in 75. yaşgünü için kaleme aldığı yazı dizisi 24 Nisan’da toplu olarak tutuklanan Ermeni aydınların öyküsüne dönüştü ve burada inanılmaz ayrıntılara yer vererek, dönemin tüm koşulları ve psikolojisinin anlaşılmasını olanaklı kıldı. Biz, tüm aydınların kaderini simgelemesi bakımından dizide ana temanın Gomidas Vartabed olmaktan çıkmasına karşın dizinin orjinal başığı olan "Gomidas Vartabed ile Çankırı Yollarında"yı değiştirmeye gerek görmedik. Çünkü Gomidas bir anlamda tüm Ermeni aydınlarının kaderini de simgelemekteydi. Suriye’deki toplama kapmlarından bir mucize kabilinden sağ kurtulmayı başaran Aram Andonyan, 1918 sonbaharında kaçak olarak girdiği Halep’teki ünlü Baron Otel’e yerleştikten sonra başlattığı en önemli iş, bir çeşit sözlü tarih çalışması olmuş ve sağ kalanların tanıklıklarını kayda geçirmişti. İşte, "Naim Bey’in Anıları" bu çalışmanın ilk ürünlerinden biri olarak 1920 yılında yayımlandı. Naim Bey, ünlü Muhacirin Dairesi’nin memurlarından biri idi ve cezalandırma korkusu ile bir kısım şifreli belgeyi Aram Andonyan’a teslim edecekti. Bu kitap resmi tarih tarafından yayınlandığı tarihten itibaren, çürütülmeye çalışılmakta ve bazı belgelerin düzmece olduğu iddia edilmektedir. Bu kitabın çevirisini sunarak, okurların bu polemikte daha nesnel bir izlenim edineceklerini düşünüp, yayınlamasından 92 yıl sonra da olsa önemli bir eksikliği gidermiş oluyoruz.