TÜSİAD yöneticilerinin polis eşliğinde ifadeye götürülmesi en sıcak gelişmeydi

Levent Gürses

Türkiye’de geçen haftanın en sıcak gündemi, hükümete yönelik eleştirilerinden dolayı haklarında soruşturma başlatılanların arasına, iş dünyasının temsilcilerinin de katılmasıydı. Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği’nin (TÜSİAD) 13 Şubat’taki genel kurulunda yaptıkları konuşmalardan dolayı önce Yüksek İstişare Konseyi Başkanı Ömer Aras ve ardından TÜSİAD Başkanı Orhan Turan hakkında soruşturma başlatıldı.

Bu toplantıda Ömer Aras son dönemdeki tutuklamalar, kayyum atamaları ve sorumluluk alınmayan felaketlerin toplumda ‘güveni sarstığını’ söylerken Orhan Turan da, “Yolsuzluk, dolandırıcılık, karaborsa haberlerinin ardı arkası kesilmiyor. Suç işlemek amacıyla örgüt kurmak galiba artık şirket kurmaktan daha kolay” diye konuşmuştu.

Çarşamba günü Meclis’te Adalet ve Kalkınma Partisi’nin grup toplantısında konuşan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, TÜSİAD’ın açıklamasıyla haddini aştığını belirterek, “Eski Türkiye’yi özlüyor olabilirsiniz, ama yeni Türkiye’de haddinizi bileceksiniz. İş adamı derneği iseniz, iş adamı derneği gibi davranmayı öğreneceksiniz. Milleti kışkırtmayacak, devletin kurumlarını provoke etmeyeceksiniz. Yargıyı baskı altına almaya çalışmayacaksınız. TÜSİAD haddini bilmeyi öğreneceksin” dedi.

Aynı gün, Orhan Turan ve Ömer Aras, haklarında hükümete yönelik eleştiriler yaptıkları gerekçesiyle başlatılan soruşturma kapsamında polis eşliğinde savcılığa götürüldü.

İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı, Turan ve Aras’a “yargıyı telkin ve yönlendirme ile gerçeğe aykırı, dezenformasyon içerikli beyanları nedeniyle hakkında adil yargılamayı etkilemeye teşebbüs ve yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçlamaları yöneltildiğini açıkladı.

Savcılığa çıkarılan Turan ve Aras, ifadelerinin tamamlanmasından sonra, adli kontrol talebiyle nöbetçi hakimliğe sevk edildi ve iki TÜSİAD yöneticisinin yurtdışına çıkış yasaklı adli kontrol tedbiriyle serbest bırakılmasına karar verildi.

YİK Başkanı Aras, savunması hakkında bilgi vererek, “Türkiye’nin önünün açılması için birtakım örnekler vererek toplumun genel olarak hassasiyetini dile getirmeye çalıştım” diyerek, konuşmasında kamuyu yanıltıcı herhangi bir bilgiye yer vermediğini belirtti.

Yöneticilerinin savunmasının alınmasından bir gün önce yazılı basın açıklamasında bulunan TÜSİAD, “Doğru olduğuna inandığımız tespit ve önerilerimizi demokratik kurum ve kurallara saygı ile katılımcı demokrasi ilkesi çerçevesinde şeffaflıkla paylaşıyoruz. Ekonomik kalkınmayı ancak insan hakları temelli, katılımcı demokrasi ilkesini benimsemiş bir hukuk devleti ile kalıcı hale getirebiliriz” dedi.

TÜSİAD yöneticilerinin polis eşliğinde ifade vermeye götürülmesi sonrası borsada sert düşüş yaşandı. Borsa İstanbul’da BIST 100 endeksi, Çarşamba gününün ilk yarısında 9.928 puana yükselmişken gözaltı kararlarının duyulmasıyla birlikte 9.759 puana kadar düştükten sonra günü 9.763 puandan kapattı. Perşembe günkü kapanış 9.807 puandan oldu.

GERÇEK İŞSİZLİK YÜZDE 28’E ÇIKTI

Türkiye ekonomisindeki önemli gelişmelere bakacak olursak; TÜİK’ten geçen haftanın en önemli açıklaması işsizlik verisi oldu. İşsizlik oranı geçen yılın aynı dönemine göre 0,2 puanlık azalışla yüzde 8,6 oldu. İşsizlik oranı erkeklerde yüzde 6,9, kadınlarda ise yüzde 11,8 oldu.

Ancak eksik istihdam, potansiyel işgücü ve işsizlerden oluşan atıl işgücü oranı (gerçek işsizlik) yüzde 28,0’e çıktı. Yani, çalışabilir nüfusun yaklaşık üçte biri atıl işgücü durumunda.

İşsizlik verilerinin bir başka önemli yanı da kadınlar ve gençler arasındaki işsizlik... Erkeklerde istihdama katılma oranı yüzde yüzde 67,0 iken kadınlarda yüzde 32,5 olarak gerçekleşti. Genç işsizliği ise, 0,5 puanlık azalışla yüzde 16,1 oldu. Gençler arasında işsizlik erkeklerde yüzde 12,6, kadınlarda ise yüzde 22,5.

GELECEĞE UMUTLA BAKANLARIN SAYISI AZALDI

TÜİK’in geçen hafta başında yayımladığı 2024 yılı Yaşam Memnuniyeti Araştırması sonuçlarına göre; geleceğe umutla bakanların sayısı azaldı. Mutlu olduğunu belirten bireylerin oranı 2023’te yüzde 52,7 iken 2024’te yüzde 49,6’ya düştü. Evli bireyler bekârlara göre daha mutlu. En büyük sorun yüzde 29,2 ile hayat pahalılığı olurken, ardından eğitim ve yoksulluk geldi.

TÜİK’in açıkladığı tüketici güven endeksi ise, Şubat ayında yüzde 1,4 artışla 82,1’e yükselirken 20 ayın zirvesine ulaştı.

Önceki hafta Cuma günü TCMB tarafından açıklanan Şubat ayı Piyasa Katılımcıları Anketine göre katılımcıların yıl sonu TÜFE beklentisi bir önceki anket döneminde yüzde 27,05 iken, bu anket döneminde yüzde 28,30 seviyesine yükseldi.

TCMB, blogunda yayımlanan analizde ise, enflasyon beklentilerinin seviyesinde ve dağılımında olumlu gelişmeler gözlemlendiği ve beklentilerdeki iyileşmenin fiyat istikrarına katkı sağlayacağı vurgulandı.

TCMB’nin haftalık menkul kıymet istatistiklerine göre, yabancılar 14 Şubat haftasında 1,8 milyar dolarlık tahvil alımı yaparken, 108,4 milyon dolarlık da hisse senedi aldı. Bu yabancı yatırımcıların 10 Mayıs 2024 haftasından bu yana en yüksek tahvil alımı oldu.

MERKEZ BANKASI REZERVLERİ REKOR KIRDI

Merkez Bankası’nın toplam rezervleri, 14 Şubat haftasında önceki haftaya göre 5,7 milyar dolar artarak 173,2 milyar dolarla rekor düzeye ulaştı. Brüt rezervler ise 3 milyar 749 milyon dolar artışla 100 milyar 677 milyon dolara yükseldi. Böylece 18 Kasım 2016 haftasında görülen 101,2 milyar doların ardından ilk kez 100 milyar dolar seviyesi aşılmış oldu.

TCMB’nin açıkladığı kısa vadeli dış borç istatistiklerine göre ise, Türkiye’nin kısa vadeli dış borç stoku Aralık sonu itibarıyla 221,3 milyar dolara geriledi. Önceki ay 232,7 milyar dolar düzeyindeydi. Kısa vadeli dış borç 2023 Ekim ayından bu yana en düşük düzeye indi. Özel sektörün yurt dışı kredi borcu ise, bir önceki çeyreğe göre 4 milyar dolar artarak 173,3 milyar dolara yükseldi.

Haftanın ilk gününde bütçe verileri açıklandı. Ocak ayında bütçe açığının 139,3 milyar lira olduğunu bildiren Hazine ve Maliye Bakanlığı, bütçe gelirlerini yüzde 48,6 artışla 917,1 milyar lira, giderlerini yüzde 37,6 artışla 1,06 trilyon lira olarak açıkladı. Faiz dışı fazla 23,8 milyar lira oldu.

GAYRİMENKUL SATIŞLARINDA TÜM ZAMANLARIN OCAK REKORU

Geçen hafta gayrimenkul sektörüyle ilgili önemli veriler açıklandı. Türkiye’de gayrimenkul satışları geçen ay yıllık bazda yüzde 20,2 artarak 238 bin 938’e yükselirken, bu rakam arsa, tarla ve iş yeri satışlarında tüm zamanların en yüksek Ocak verisi oldu.

Konut Fiyat Endeksi Ocak 2025’te aylık yüzde 4,7, yıllık yüzde 31,9 arttı. Konut fiyatlarında yıllık nominal artış yüzde 31,9 olurken, reel olarak yüzde 7,2 düşüş oldu.

TCMB’nin verilerine göre, 2024’ün dördüncü çeyreğinde ticari gayrimenkul fiyatları ise, reel olarak yüzde 6,2 düştü. Özellikle Ofis Fiyat Endeksi reel olarak yüzde 8,9 azaldı. İstanbul, Ankara ve İzmir’deki ticari gayrimenkul piyasasında da benzer eğilimler gözlemlendi.

TÜPRAŞ’IN 2024 NET KÂRI YÜZDE 93 AZALDI

Emlak Konut’un orta gelirlilere yönelik yeni kampanyası da geçen haftanın en çok konuşulan konusuydu. Kampanyaya göre, 25 farklı projede ev sahibi olmak isteyenler için 3 farklı modelde fırsatlar sunulacak. Son başvuru tarihi 25 Mart olan kampanya İstanbul başta olmak üzere İzmir, Antalya ve Balıkesir’deki projeleri kapsıyor.

Borsa İstanbul’da büyük şirketler bilanço açıkladı. Koç Holding, yılın son çeyreğinde 3,2 milyar lira net kâr elde ederken yıllık konsolide kâr 1,3 milyar TL olarak gerçekleşti.

Tüpraş’ın 2024 net kârı 4,7 milyar lira oldu, piyasa beklentisi olan 5,2 milyar liranın gerisinde kaldı. Bu 2023’e oranla yüzde 93’lük bir düşüşe işaret ediyor. Aygaz, 2024 yılı son çeyreğinde 718,8 milyon lira, yılın tamamında 2,1 milyar net kâr açıkladı. TAV Havalimanları da 2024 yılında 183 milyon euro net kâr açıkladı.

Diğer yandan, Rekabet Kurumu tarafından 1,3 milyar liralık rekor bir para cezası verilen BİM, Kamuoyu Aydınlatma Platformu’na yazılı açıklamada bulunarak, “Verilen bu ceza hakkaniyetsizdir. Söz konusu personelin yapmış olduğu kişisel tutum şirketimiz tarafından asla kabul edilen bir davranış değildir ve iş akdi derhal feshedilmiştir. Karara karşı tüm yasal yollara başvurulacaktır” denildi.

Otomotiv Sanayii Derneği’nin (OSD) Ocak ayına verilerine göre, geçen ay toplam üretim 2024’ün aynı dönemine göre yüzde 3 düşüş gösterdi. Otomobil üretimi yüzde 1 artarak 67 bin 795 adete ulaşırken, ticari araç üretimi yüzde 9 azaldı.

Türkiye’nin en büyük elektrik üretim şirketleri de geçen hafta açıklandı. Uluslararası danışmanlık şirketi Kearney ile Enerji Günlüğü şirketi tarafından hazırlanan “MW100, Türkiye’nin En Büyük 100 Elektrik Üreticisi Araştırması”na göre, kamu kuruluşu EÜAŞ sektördeki ağırlığını sürdürüyor. Onu sırasıyla, ENKA, Enerjisa, Cengiz ve Limak izliyor. Türkiye’nin enerjide kurulu gücünün 115 bin MW seviyesini aştığı 2024 yılında, toplamın yüzde 8’ini oluşturan 8 bin 600 MW’lık yeni kapasite devreye alındı. Bu artışın yüzde 93’ünün yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı santrallerden geldi. Kurulu gücün dağılımı şöyle: Hidroelektrik %27,9, doğal gaz %21,4, yerli kömür %9,9, ithal kömür %9, rüzgar %10,9, güneş %17, jeotermal %1,5, diğer %2,3.

DÜNYADA TARİFELER VE BARIŞ İÇİN ATILAN ADIMLAR İZLENDİ

Yurtdışına baktığımızda, Ukrayna’daki savaşın sona erdirilmesine yönelik girişimler ve ABD Başkanı Donald Trump’ın gümrük vergisi ile ilgili attığı adımlar yakından izlendi.

Öte yandan, önemli bir gelişme olarak; bu pazar Almanya’da seçimler yapılacak.

Trump önceki hafta her ülkeye farklı gümrük vergisi uygulanması talimatını verdi. Bu çalışmanın 1 Nisan’a kadar tamamlanması bekleniyor. Geçen hafta da özellikle Avrupa Birliği (AB) ve otomotiv sektörünü hedef aldı. ABD’nin otomobil, yarı iletken ve ilaç ithalatında 2 Nisan’dan itibaren yüzde 25 civarında gümrük vergisi uygulayacağını açıkladı.

ABD-AVRUPA TİCARET SAVAŞI GÜNDEME GELDİ

AB ise ABD’ye sert bir yanıt verdi. AB Komisyonu’nun Ticaret ve Ekonomik Güvenlikten Sorumlu Üyesi Maros Sefcovic, “Avrupa’nın çıkarlarını korumak için hızlı ve kararlı bir yanıt vermekten başka seçeneğimiz olmayacak” dedi.

Trump’ın Çin ile daha büyük ve daha iyi bir ticaret anlaşması yapma konusunda istekli olduğu açıklaması ve gümrük vergileri konusundaki agresif olmayan tavrı piyasalarda olumlu etki yarattı.

ALTIN YENİ REKORLAR KIRDI, PETROL YÜKSELİYOR

Trump’ın gümrük vergilerine yönelik planları piyasalarda belirsizlik yaratmaya devam ederken yatırımcıların güvenli liman arayışı altın fiyatlarını yeni rekorlara taşıdı. Haftaya onsu 2.929 dolardan başlayan altın Perşembe günü 2.954 dolar ile zirveye çıktıktan sonra günü 2.943 dolardan kapattı. Gram altın da rekorunu yenileyerek 3 bin 439 lira seviyesine yükseldi.

Yatırım bankası Goldman Sachs, merkez bankalarının artan altın alımları nedeniyle 2025 yıl sonu için fiyat tahminini gözden geçirerek, ons başına 2.890 dolar olarak önceki tahminini 3.100 dolara çıkardı. Altında 2.975 dolarda direnç noktası, olası düşüşlerde 2.925 dolarda destek noktası var.

Önceki haftayı yüzde 1,6 primle 1,0492’den kapatan Euro/Dolar paritesi Perşembe günü 1.0500’dan kapandı. Paritede 1,0535 direnci güçlü gözüküyor, düşüte ise 1,0430 destek konumunda.

Geçen hafta petrol fiyatlarında yüzde 2’ye varan yükseliş oldu. Nisan vadeli Brent petrolün varili Perşembe kapanışta 76,5 dolara, Batı Teksas petrolü de 72,5 dolara çıktı. Rusya’nın petrol arzına ilişkin sorunlar, ABD’nin petrol stoklarının beklentilerin altında artması, OPEC+ üyeleri arasında üretimin yeniden artırılmasına yönelik ertelemenin gündeme gelmesi fiyatların yükselmesinde başlıca neden oldu.

BARIŞ İÇİN İLK TOPLANTI SUUDİ ARABİSTAN’DA YAPILDI

Dünyada takip edilen bir diğer önemli gelişme ise; Ukrayna’daki savaşın sona erdirilmesi için Rusya – ABD görüşmeleri. ABD ve Rusya heyetleri arasında Suudi Arabistan’da yapılan görüşme sonrasında yetkililer üst düzey ekipler atama konusunda anlaştılar. Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenskiy de Ankara’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile görüştü.

ABD’nin Avrupa ve Ukrayna’yı devre dışı bırakarak Rusya ile barış görüşmelerini yürütmesi tepkilere neden oluyor. Ancak, Riyad’daki görüşme hakkında, “Barıştan çok daha eminim. Görüşmeler çok iyiydi. Rusya bir şeyler yapmak istiyor. Vahşi barbarlığı durdurmak istiyor” diye konuşan Trump, Zelenski hakkında ise sert bir açıklama yaparak,  “Hiç başlamaması gereken savaşı başlattı Berbat bir iş çıkardı, ülkesi paramparça oldu ve milyonlarca insan gereksiz yere öldü. Hızlı hareket etse iyi olur yoksa ülkesi kalmayacak” ifadelerini kullandı. Trump Ukrayna’ya ABD desteğini çekti ve Rusya ile anlaşması yönünde tavsiye belirten bir mesaj gönderdi.

FED TOPLANTI TUTANAKLARINDA ENFLASYON UYARISI

ABD Merkez Bankası’nın (FED) Perşembe günü açıklanan Ocak ayı toplantı tutanaklarında da yöneticilerin Trump’ın izlediği politikalar nedeniyle enflasyonun yükseleceği endişesi taşıdığı görüldü.

Nitekim, ABD’de Ocak ayı enflasyonu yıllık yüzde 3 ile beklenmedik bir şekilde yüksek çıktı. Enflasyon verisi ve FED Başkanı Jerome Powell’ın önceki günlerdeki “faiz indirimi için acele etmiyoruz” şeklindeki açıklamasının ardından bankalar FED’in faiz indirimi olasılığını yeniden değerlendiriyor. FED’in Mart ve Mayıs toplantılarında faiz indirimi beklenmiyor. ING Bank, Morgan Stanley, Barclays ve Nomura gibi uluslararası bankalar, 2025’te 25 baz puanlık tek bir faiz indirimi beklediğini açıklarken, ağırlıklı olarak bu kararın Haziran’da alınacağını öngördüler.

Diğer yandan İngiltere’de yıllık enflasyon, Ocak’ta yüzde 3’e yükselerek İngiltere Merkez Bankası’nın (BoE) yüzde 2’lik hedefinin üzerinde gerçekleşti. Japonya ekonomisi ise üst üste üçüncü çeyrekte de büyüdü: 2024’ün son çeyreğinde yıllık yüzde 2,8 büyüyerek beklentileri aştı.f

Almanya’da ZEW cari koşullar endeksi Şubat ayında son dört ayın en yüksek seviyesine çıkarken ZEW beklentiler endeksi de Şubat ayında Ocak 2023’ten bu yana en güçlü artışı yaşadı.