Trump’ın yarattığı kaos ortamı Wall Street’i aşağı çekerken, durgunluk gündeme geldi

Levent Gürses

ABD Başkanı Doneld Trump'ın ticaret ortaklarına ek gümrük vergileri uygulaması, küresel ticaret savaşına adım adım zemin hazırlaması ve daha da kötüsü bu konudaki belirsizlikleri, geri adımları küresel piyasaları altüst ediyor. Geçen hafta, ticaret savaşı konusunda artan endişe, Wall Street'te büyük bir satış dalgasına neden oldu.

Wall Street'te endeksler düzeltme bölgesine kadar indi. S&P 500 endeksi, 13 Mart Perşembe günü kapanışta, 5.521 puana düştü. Endeks, 19 Şubat'taki zirvesinden yüzde 10,1 gerileyerek, düzeltme bölgesine girmiş oldu. Dow Jones endeksi de Eylül ayından bu yana ilk kez 41 bin puanın altına inerek, 40.814 puandan kapandı. Aralık başında 45 bin puanı aşarak tarihi rekor kıran endeks, Trump'ın politikalarına yönelik endişeyle başlayan düşüşte Şubat başındaki 44.873 puan seviyesinden yüzde 9 gerilemiş oldu. Dow Jones'un Perşembe kapanış itibarıyla haftalık kaybı yüzde 4,15 oldu.

YÜZDE 200 GÜMRÜK VERGİSİ TEHDİDİ WALL STREET’TE SATIŞ GETİRDİ

Trump'ın ikinci döneminin ilk 50 gününde tarifeleri uygulama ve sonra askıya alma eğilimi piyasaları sarstı ve ticaret ortaklarını şaşırttı. Trump'ın Avrupa Birliği'nin (AB) Amerikan viskisine yönelik planlanan ek gümrük vergisine misilleme olarak Avrupa şaraplarına ve içkilerine yüzde 200 gümrük vergisi tehdidinde bulunması ticaret savaşıyla ilgili endişeleri artırdı ve Wall Street'te satışların yoğunlaşmasına neden oldu. Perşembe günü Dow Jones yüzde 1,3 ve S&P 500 de yüzde 1,4 düştü.

OYSA ENFLASYON CEPHESİNDEN İYİ HABER GELMİŞTİ

Borsadaki düşüş ABD'de enflasyon cephesinden gelen olumlu habere rağmen gerçekleşti. Çarşamba günü açıklanan tüketici enflasyonu beklentilerin altında geldi. Şubat'ta tüketici enflasyonu aylık yüzde 0,2 ile beklentilerin altında kaldı. Beklenti yüzde 0,3'tü. Şubat'ta yıllık enflasyon da yüzde 2,8 ile beklentilerin altında gerçekleşti.

Çekirdek enflasyon da aylık yüzde 0,2 ve yıllık yüzde 3,1 ile beklentilerin altında gerçekleşti.

Üretici enflasyonu da beklentinin altında gerçekleşti. Şubat ayında üretici fiyatları aylık bazda değişim göstermedi. Beklenti yüzde 0,3 artış yönündeydi. Uzmanlar, beklenenden düşük enflasyon verisinin çok önemli bir gelişme olmasına karşılık, ticaret savaşı korkularının ağır bastığını vurguluyor.

EKONOMİDE KAOS ORTAMI, TAHMİN YAPMAK GÜÇLEŞİYOR

Trump’ın ticaret savaşı tehdidi ve artan belirsizlik ekonomide de kaos ortamı yaratıyor. Ekonomistler, bu kaotik durumun büyümeyi, enflasyonu ve faiz oranlarını tahmin etmeyi neredeyse imkansız hale getirdiğini söylüyor.

Anketler ve tahminler halen yükselen ABD enflasyon risklerinin daha da kötüleştiğini ve buna artan durgunluk riskinin de eklendiğini gösteriyor. Stagflasyon tartışmaları başladı.

Kurumlar, gümrük vergilerinin daha düşük büyümeye ve daha yüksek enflasyona yol açacağını öngörerek 2025 ekonomik büyüme tahminlerini düşürmeye başladılar.

2025’E AİT BÜYÜME ÖNGÖRÜLERİ AŞAĞI ÇEKİLİYOR

Atlanta Fed, 2025 ilk çeyreğinde ABD ekonomisinin yüzde 1,5 küçüleceğini öngörüyor. Henüz bir hafta önce yüzde 2,3 büyüyeceğini öngörüyordu.

Goldman Sachs, 2025 büyüme tahminini daha önceki yüzde 2,2'den yüzde 1,7'ye düşürdü ve önümüzdeki 12 ayda durgunluk olasılığını yüzde 15'ten yüzde 20'ye yükseltti. Morgan Stanley ise, ABD'de 2025 büyüme tahminini daha önceki yüzde 1,9'dan yüzde 1,5'e düşürdü. Ayrıca 2026 büyüme tahminini yüzde 1,3'ten yüzde 1,2'ye düşürdü.

TRUMP KONUŞTU: DURGUNLUK VE ENFLASYONUN ARTMASI OLASILIĞI YOK

Trump ise bu ihtimali reddediyor. Fox News'ta yaptığı konuşmada, kaotik gümrük vergileri politikasının belirsizliğe ve piyasa dalgalanmasına yol açması nedeniyle ABD ekonomisinin bu yıl durgunluğa girme ve enflasyonun artması olasılığının söz konusu olmadığını söyledi.

AVRUPA VE ASYA BORSALARI DA GERİLEDİ

Sadece Amerikan borsaları değil, Avrupa ve Asya borsaları da geriledi. Almanya'da DAX endeksi Perşembe itibarıyla haftayı yüzde 3,64, Fransa'nın Cac 40 endeksi yüzde 3,17, Hong Kong'un Hang Seng Endeksi yüzde 3,72 kayıpla kapattı. MSCI Dünya endeksi yüzde 3,52 ve Avrupa borsalarının ortak endeksi Euro Stoxx 50 de yüzde 3.41 kayıpla haftayı geride bıraktı.

ALTINA TALEP COŞTU; YENİ REKORLAR KIRILIYOR

Borsalar sert biçimde düşerken, "güvenli liman" altına talep artıyor. Nisan vadeli altının onsu Perşembe günü yeni bir rekor olan 3.002 dolara kadar çıktıktan sonra günü 2.998,50 dolardan bitirdi. Nisan vadeli gümüşün onsu da son dört ayın en yükseği olan 34,5 dolara çıktı. Altın haftalık olarak yüzde 2,46, gümüş ise yüzde 3,5 değer kazandı.

Değerli madenler, Ukrayna savaşına ateşkesin ufukta görünmesine rağmen yükseldi. Ukrayna'nın 11 Mart gecesi, Ukrayna, ABD’nin “acil ve geçici 30 günlük ateşkes” önerisini kabul ettiğini açıklaması ve ardından Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in "Ukrayna'da ateşkes konusundaki tekliflere katılıyoruz ancak bunun uzun vadeli barışı sağlaması ve savaşın çıkmasına neden olan sorunlara çözüm sunması gerekiyor" yolundaki sözleri umutları artırdı.

Kripto para birimlerindeki düşüşler de sürüyor. Bitcoin 81 bin dolar seviyesine çekilirken haftalık değer kaybı yüzde 10'u aştı, Etherium da yüzde 15,2 geriledi. Cardano yüzde 22, Dogecoin yüzde 19, Solana yüzde 14, XRP yüzde 13 değer yitirdi.

İŞSİZLİK BAŞVURULARI AZALDI

Bu arada ABD'de işsizlik maaşı başvuruları beklentinin altında geldi. İlk kez işsizlik maaşı başvurusunda bulunanların sayısı 8 Mart ile biten haftada 2 bir kişi düşüşle 220 bine gerileyerek piyasa beklentilerinin altında gerçekleşti. İş gücü piyasasının, Trump'ın ticaret politikası ve hükümetteki istihdam ile finansman politikalarına yönelik belirsizliklere rağmen direncini koruduğu yorumu yapılıyor.

TRUMP’IN TİCARET SAVAŞLARINDA SON DURUM…

Trump’ın yarattığı belirsizlik ile ABD ekonomisini durgunluğa sokma riskini giderek arttıran ticaret savaşlarında son durum şöyle:

ABD'nin Kanada ve Meksika'dan ithal edilen ürünlere yönelik yüzde 25 ek gümrük vergisine Kanada misillemeye gitti. Kanada yönetimi, ülkeden yapılan 20,8 milyar dolar  tutarındaki ithalata yüzde 25 oranında gümrük vergisi uygulayacağını duyurdu.

AB de ABD'nin 12 Mart itibariyle yürürlüğe giren çelik ve alüminyum gümrük vergilerine karşılık vererek 1 Nisan'dan itibaren ABD'den ithal edilen ürünlere karşı gümrük vergisi koyacak. Avrupa Komisyonu, ABD'nin gümrük vergilerinden etkilenen ürünlere denk tutarda 28 milyar dolara tekabül eden ABD ürününe yönelik tedbir alınacağını bildirdi.

Son olarak Trump, ABD'de üretilen viskilere getirdiği yüzde 50 gümrük vergisini kısa sürede kaldırmaması halinde AB'den ithal edilen tüm alkollü ürünlere yüzde 200 gümrük vergisi uygulayacağını duyurdu. Trump, sosyal medya hesabında, "Bu tarife derhal kaldırılmazsa ABD, kısa bir süre içinde Fransa ve diğer AB ülkelerinden gelen tüm şarap, şampanya ve alkollü ürünlere yüzde 200 tarife uygulayacaktır. Bu, ABD'deki şarap ve şampanya işletmeleri için harika olacak" diye yazdı.

EURO BÖLGESİNDE SANAYİ ÜRETİMİ YÜKSELİYOR

Euro Bölgesi'nden de olumlu haberler var, sanayi üretimi beklentiyi aştı. Euro Bölgesi'nde sanayi üretimi, Ocak ayında bir önceki aya göre yüzde 0,8 yükseldi. Yıllık bazda ise sabit kaldı. Beklenti üretiminin aylık yüzde 0,5 artacağı, yıllıkta ise 0,9 azalacağı yönündeydi. AB'de ise sanayi üretimi, Ocak'ta aylık bazda yüzde 0,3 artarken, yıllık bazda yüzde 0,2 geriledi.

Ocak'ta AB ülkeleri arasında aylık bazda sanayi üretiminde en fazla artış, yüzde 4,6 ile Litvanya'da, yüzde 3,7 ile Portekiz'de ve yüzde 3,3 ile Avusturya'da oldu. Yıllık bazda en fazla artış yüzde 10,4 ile İrlanda'da, yüzde 9,8 ile Litvanya'da ve yüzde 7,6 ile Hırvatistan'da oldu.

TÜRKİYE’DE SANAYİ ÜRETİMİ VE PERAKENDE SATIŞ PEK PARLAK DEĞİL

Türkiye’ye baktığımızda; TÜİK, Ocak ayına ilişkin sanayi üretimi ve ticaret satış hacmi endekslerini açıkladı. 2025 yılı büyümesinde ilk ayın en önemli verileri pek parlak gelmedi.

Sanayi üretimi yeni yıla daralmayla başladı, Ocak ayında yıllık bazda yüzde 1,2 artış kaydetti. Sanayi üretimindeki artış geçtiğimiz yılın aralık ayında yıllık bazda yüzde 7 olmuştu. Ocak ayında sanayi üretimi aylık bazda ise yüzde 2,3 azalış kaydetti. Böylelikle Aralık ayında yaşanan toparlanmanın ardından açıklanan veri, sanayi üretiminde daralmanın yeniden oluştuğunu gözler önüne serdi

Perakende satış hacmi ocak ayında yüzde 12,5 artış gösterdi. Bu Aralık için revize edilen yüzde 14 artışa oranla düşük bir oran olurken, Haziran 2024'ten beri son 7 ayın en düşük oranı oldu. Ocak ayında ticaret satış hacmi bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 5,3 arttı.

Perakende satışlardaki düşüş, kendini kartlı harcamalardaki azalma ile de gösterdi. 28 Şubat haftasında 375,5 milyar lira olan kartlı harcamalar 7 Mart haftasında 341,5 milyar liraya geriledi.

KARAHAN: TALEBİN DEZENFLASYONİST SEVİYELERDE SEYRETMESİ ÖNEMLİ

TCMB Başkanı Fatih Karahan da verdiği bir demeçte, talep koşullarının dezenflasyon sürecini bozmasına izin vermeyeceklerini belirterek, kartla yapılan harcama verilerinin Ocak ve Şubat aylarında daha zayıf bir seyre işaret ettiğine vurgu yaptı.

Karahan, "Yüzde 24 olan yılsonu enflasyon hedefimize ulaşmak için ne gerekiyorsa yapacağız" dedi. Sıkı para politikası duruşunu devam ettireceklerini vurgulayan Karahan, enflasyondaki düşüşün devamı için talebin dezenflasyonist seviyelerde seyretmesinin son derece önemli olduğunu dile getirdi.

BORSA İSTANBUL AYLIK BAZDA DÜNYADA EN ÇOK KAZANDIRAN OLDU

Diğer yandan dünya borsalarının aksine Borsa İstanbul'da yükseliş geçen hafta da sürdü. Perşembe kapanış itibarıyla BİST 100 endeksi haftalık yüzde 2,1 yükselerek puana çıktı. Son bir aydaki yükseliş 8,61 olurken, Borsa İstanbul aylık bazda dünyanın önde gelen borsaları arasında en çok kazandıranı oldu.

Buna paralel yabancı yatırımcılar yeniden borsaya dönüyor. Önceki hafta 108 milyon dolar hisse satan satan yabancı yatırımcı Mart ayına hızlı bir giriş yaparak 216 milyon dolarlık hisse aldı. Yurt dışında yerleşik kişilerin hisse senedi stokları piyasa değeri 34 milyar 547,6 milyon dolar olarak gerçekleşti.

DÖVİZ MEVDUATLARINDA ARTIŞ 7 MİLYAR DOLARI AŞTI

Merkez Bankası verilerine göre, yurt içi yerleşiklerin döviz mevduatlarında 7 Mart haftasında pariteden arındırılmış yükseliş 2,5 milyar dolar olurken yılbaşından bu yana döviz mevduatlarında 7,4 milyar dolarlık artış gerçekleşti. 7 Mart haftasında döviz mevduatlarının büyüklüğü 177,1 milyar dolara yükseldi.

YAŞLI SAYISI ARTIYOR VE HER 4 YAŞLIDAN BİRİ YOKSUL

TÜİK, 2024 yılı verilerinden oluşan “İstatistiklerde Yaşlılar” derlemesini yayımladı. Türkiye'de de, dünyada olduğu gibi yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranı giderek artıyor. Ayrıca, artan yaşlı nüfus giderek yoksullaşıyor. 2024 sonu itibariyle yoksul yaşlıların oranı yüzde 24,2 olarak ölçüldü.

2019’da 7.6 milyon olan 65 yaş ve üzeri kişi sayısı, 2024 yılı itibariyle 9 milyon 112 bin kişiye ulaştı. Toplam nüfus içindeki yaşlı kişi oranı da yine aynı yıl kıyaslamasına göre yüzde 9,1’den yüzde 10,6’ya yükseldi. İstatistiki olarak kadınlar erkeklerden daha uzun yaşıyor. Türkiye’de de 2024 itibariyle yaşlıların yüzde 55,4’ünü kadınlar oluşturuyor.