Topluluk Odaklı Şirketler Geleceğin İş Dünyasını Nasıl Değiştirecek?

Hamdi Küçük

Birbirinizi tanımadan, dünyanın her yerinden insanlarla ortak hedefinize doğru koordine olmanın ve ortak kararlarınızı uygulamanın bir yolunu hayal edebiliyor musunuz? DAO'lar (Decentralized Autonomous Organization - Merkezi Olmayan Özerk Organizasyon) bunu gerçeğe dönüştürüyor.

Topluluk odaklı yönetim yapısı ile yeni bir ekonomik işbirliği paradigması ortaya çıkıyor ve bu sistem merkezi devlet yapılarına, milyar dolarlık çok uluslu tekel şirketlere meydan okuyor.   

Wikipedia’nın tanımına göre, DAO’lar tüzüğü tamamen veya kısmen merkezi olmayan bir bilgisayar yazılımı (akıllı kontratlar) tarafından yönetilen, kararların oylama usulüyle ve finansın bir blok zinciri aracılığıyla yönetildiği demokratik topluluklardır. Her DAO bir amacı gerçekleştirmek üzere kurulur ve bir topluluk oluştuğunda, topluluğun ortak kaynaklarını kullanarak, ortak amaca ulaşmayı hedefler. Yalnızca üyelerinin onayıyla erişilebilen ortak hazineleri veya kasaları vardır. Kararlar, grubun belirli bir süre boyunca oylayacağı teklifler yoluyla ortaklaşa alınır.

Ayrıca DAO’lar ABD’de Wyoming eyaleti tarafından artık yasal olarak bir tür işletme olarak tanınıyor. DAO’ların işletmeler, çalışanlar ve sektörel rekabet açısından iş dünyasında nasıl dönüşümler yaratacağına ise aşağıdaki öngörülerle bakalım.

İşletmeler Açısından

Hem geleneksel hem yeni nesil finans piyasalarının küçülmeye gittiği bu günlerde, normal zamanlarına kıyasla neredeyse onda biri olarak düşünülebilecek 100 milyon dolara yakın hazinesi ile popüler DAO’lardan olan MakerDAO, Core Unit Framework (Çekirdek Birim Çerçevesi) dedikleri bir yapıyı hayata geçirdi.

Bu yapı, topluluk ve alt topluluklar bütününü kendisine bağlı bir bütçesi olan, bir veya daha fazla facilitator (kolaylaştırıcı) tarafından yönetilen, topluluğun uzun vadeli hedeflerine ulaşmak için çalışan ve katkıda bulunanları koordine eden, onlara ödeme yapan bir bütün olarak tanımlanıyor. Hiyerarşisinin kendi kendine organize olmasına izin vermesiyle holakrasi modeliyle çok benzerlik gösteriyor ve bu yöntemin merkezi otoriteyi dağıtması ve işe bağlılığı ve sahiplenmeyi geliştirmesi amaçlanıyor.

İşletmeler daha şeffaf ve demokratik yönetim yapıları oluşturmak için DAO'ları kullanabilir. Hissedarlar veya paydaşlar, oylama yoluyla karar alma süreçlerine doğrudan katılarak merkezi yönetimin etkisini potansiyel olarak azaltabilirler.

Çalışanlar Açısından

Potansiyel topluluk üyeleri, bir DAO topluluğuna dahil olabilmek için DAO'nun token’larını (DAO’ya özel kriptopara) satın alabilir ve bu tokenları daha sonra DAO’nun hedefine doğru ilerlemek üzere alacağı karar önerilerini oylamak (geleneksel hissedarlara benzer şekilde) için kullanabilirler.

Topluluğun tüm üyeleri topluluğa katkı sağlayacağını düşündüğü önerileri (proposal) bir teklif şeklinde oluşturarak diğer tüm topluluk üyelerine sunar. Topluluğun üyeleri bu öneriyi değerlendirir ve oy kullanarak görüşünü belirtir. Bu şekilde token sahipleri DAO'nun varlıkları ve eylemleri üzerinde tam kontrole sahip olur. Tüm bunlar akıllı sözleşmelere olanak tanıyan Ethereum üzerine inşa edildiğinden, bir zaman sonra otonom olarak da yapılabilir.

Örnek vermek gerekirse; çalışanlar, çalışma koşulları, ücretler ve şirketin gidişatına ilişkin kararların kolektif olarak alındığı işçi kooperatifleri kurmak için DAO'lar oluşturabilir. Şirket içindeki özsermayeyi veya kâr paylaşımını temsil eden token’lar alabilir ve böylece şirketin başarısında doğrudan pay sahibi olabilirler.

Sektörel Rekabet Açısından

Otomasyonun ve yapay zekânın sürekli olarak daha iyi hâle geldiği bir dünyada, DAO'lar önümüzdeki yıllarda bir standart haline gelebilir. Yüksek hacimli hisse senedi alım satım yapanlar günlük alım satım işlemlerini tamamen algoritmalara devretmiş durumdalar ve bu algoritmalar alım satım yapanların kendilerinden daha bilgili, daha hızlı ve daha az hataya meyilli.

Benzer şekilde DAO'lar, algoritmaların günlük harcama kararlarını ve hatta kurumsal varlıklar için yönetişim kararlarını hızlı ve sorunsuz bir şekilde almasına olanak sağlıyor. Tamamen özerk ekonomik kuruluşların Google ve Amazon gibi devler ile rekabet ettiği bir gelecek hayal değil.

DAO'lar, çalışanlar, ortak çalışanlar ve katkıda bulunanlar için teşvik yapıları ve ödül mekanizmaları oluşturmak ve onların çıkarlarını şirketin başarısıyla uyumlu hâle getirmek için kullanılabilir.

DAO'lar, internetteki herkesin bu kuruluşların paydaşı olmasına izin vererek, her zamankinden daha fazla insanın inovasyon ekonomisine tam olarak katılmasına ve bundan faydalanmasına olanak sağlayabilir.

Kaynak: https://hbrturkiye.com/blog/topluluk-odakli-sirketler-gelecegin-is-dunyasini-nasil-degistirecek