Trump’ın tarifeleri piyasaları allak bullak ederken, Türkiye’de elektrik zammı tepki topladı

Levent Gürses

ABD Başkanı Donald Trump, küresel ekonominin ayarları ile oynamaya devam ediyor. Gümrük vergilerinde yapılan yükselişler ve daha sonra Çin haricinde diğer ülkelere yönelik tarifelerin 90 gün ertelenmesi ancak Çin ile girişilen sıradışı ticaret savaşı borsaları altüst etti. Wall Street, düzeltme bölgesinden çıkarak ayı piyasası bölgesine girerken, altın fiyatları yeni rekorlar kırdı. Durgunluk kaygısıyla petrol fiyatları da dramatik bir biçimde değer kaybetti.

Türkiye’de de Trump’ın tarifeler şokundan Borsa İstanbul sert bir iniş ve altın, döviz fiyatları da yükseliş ile nasibini aldı.

ABD Başkanı Trump, karşılıklı tarifeler kapsamında  gümrük vergilerini önceki hafta açıklamıştı. Ancak 9 Nisan Çarşamba günü ABD’nin tüm büyük ticaret ortaklarına uyguladığı gümrük vergilerine 90 günlük bir ara verdiğini açıkladı. Bu borsaları rahatlattı.

Ancak Çin ile olan savaşı durdurmadı. Trump’ın öngörülemezliği ve çılgınlığı nedeniyle geçen hafta dünyanın en büyük iki ekonomisi büyük bir ticaret savaşı yaşadı. Çin de geri durmadı ve misillemeler yaptı. Sonuçta Çin’e uygulanan gümrük vergisi oranı yüzde 145’e çıktı.

Trump’ın 90 günlük erteleme kararı Wall Street’te yüzde 8-10 seviyesinde bir yükselişe neden oldu. Bu nedenle haftalık olarak bakıldığında, 10 Nisan Perşembe günü kapanış itibarıyla haftalık olarak Dow Jones endeksi yüzde 3,34, S&P 500 ise yüzde 3,82 artıdaydı. Ancak Dow Jones’un son bir aylık kaybı yüzde 4,25, S&P 500’ün ise yüzde 5.92’ydi.

Endekslerde ender görülen iniş çıkışlar yaşandı. Örneğin Dow Jones endeksi Cuma günü yüzde 5,5 gibi keskin düşüşün ardından 9 Nisan Çarşamba günü Trump’ın 90 gün erteleme geri adımıyla yüzde 7,87 yükseldi. Perşembe günü de tekrar yüzde 2,5 düştü.

Aşırı dalgalanmalar Avrupa ve Asya borsalarına da yansıdı. Özellikle Çin borsalarında ağır kayıplar oldu. Şenzen Bileşik endeksi haftayı yüzde 6,34 ve Hong Kong’un Hang Seng endeksi yüzde 10,13 kayıpla kapattı.

Borsa İstanbul’un BİST 100 endeksi 10 Nisan Perşembe itibarıyla haftayı sadece yüzde 0.44 kayıpla kapatırken, son bir aydaki kaybı yüzde 11,74 oldu.

ALTIN YUKARI, PETROL AŞAĞI

Sadece hisse senedi borsaları değil altın ve petrol piyasası da hareketliydi.  Londra piyasasında spot altın fiyatları yeni rekorlar kırarak haftayı yüzde 5,9 yükselişle kapattı. Spot altının onsu, 3.191 dolara kadar çıktı ve Perşembe gününü 3.188 dolardan kapattı.

Petrol fiyatlarında ise küresel resesyon kaygısıyla düşüş vardı. Batı Teksas petrolü haftayı yüzdie 3,73, Brent petrol ise 3,98 kayıpla kapattı. Doğal gaz fiyatları da yüzde 8,34 düştü. Endüstri uzmanları, petrol fiyatlarının yakın zamanda varil başına 80 dolara geri dönmesinin oldukça zor olacağını belirtiyor.

Haftanın diğer önemli gelişmeleri şöyle:

RESESYON BEKLENTİLERİ YUKARI ÇEKİLİYOR

Trump'ın açıkladığı gümrük vergilerinin ülke ekonomisinde resesyona sürükleyeceğine dair beklentiler artıyor. Son olarak yatırım bankası JP Morgan, 2025 yılında resseyon ihtimalini yüzde 40'tan yüzde 60'a yükseltti. Diğer yandan enflasyonda da artış beklenirken, Ulaslararası Para Fonu (IMF) ve ABD Merkez Bankası (FED) da gümrük vergilerinin ABD ekonomisini ve küresel ekonomiyi olumsuz etkileyeceği, durgunluk ihtimalinin yükseldiği yolunda uyardı.

MART'TA ABD ENFLASYONU BEKLENTİLERİN ALTINDA

ABD'de enflasyon Mart'ta yavaşlamaya devam etti. ABD Çalışma Bakanlığı’nın açıkladığı tüketici enflasyonu verilerine göre, Mart’ta aylık bazda yüzde 0,1 azalırken, yıllık bazda yüzde 2,4 ile beklentilerin altında geldi. Bu dönemde yıllık enflasyonun yüzde 2,5 olması öngörülüyordu.

ELEKTRİĞE %25 ZAM GELDİ, TEPKİLER YÜKSELDİ

Beklenen elektrik zammı bayram tatilinin hemen ardından gerçekleşti. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu`nun (EPDK) açıkladığı yeni elektrik tarifesine göre konutlarda kullanılan elektriğe yüzde 25 zam yapıldı. Elektrik fiyatları ticari işletme abone grubu için yüzde 15, sanayi abone grubu için yüzde 10 ve tarımsal faaliyetler abone grubu için de yüzde 12,4 oranında zamlandı. 1 Nisan’da yürürlüğe girmesi beklenen zam, bayram tatilinin bitimiyle Resmi Gazete’de yayımlandı.

Uzmanlara göre, 476,6 TL olan fatura bu zamla birlikte 595,8 TL’ye çıkacak. Faturanın 7 lirasından 5’i ise dağıtım şirketinin kasasına girecek.

SANAYİ ÜRETİMİNDE BEKLENMEDİK DARALMA

TÜİK verilerine göre, büyümenin öncü göstergesi olan sanayi üretimi şubat ayında hem aylık hem de yıllık bazda geriledi. Sanayi üretimi şubatta yüzde 1,6, yıllık bazda yüzde 1,9 azaldı. Verilere göre üretimde yıllık bazda bakıldığında 4 ay sonra daralma görüldü.

MERKEZ BANKASI REZERVLERİ 7 AYIN EN DÜŞÜK SEVİYESİNDE

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın brüt rezervleri 4 Nisan haftasında 2 milyar 250 milyon dolar azalarak 154,3 milyar dolara geriledi. Böylece rezervler 13 Eylül 2024 haftasından bu yana en düşük seviyeye geriledi.