Doğrusu yabancı kelimelerin ve kısaltmaların fazla kullanıldığı konuşmalar biraz ürkütücü. Durumu Latince kelimelerle anlatan doktor da plaza finansı da benzer bir ruh hali yaratıyor. Ayemef, sidies, aypio gibi kelimelere maruz kalıp, türlü finans kavramından soğumuş olabilirsiniz. Ama o kavramların bir yenisi olan, ESG’yi ve etki yatırımını öğrenmek için kendinize bir şans daha vermeniz gerekiyor.

Neden mi?

Çünkü şirket faaliyetlerinin “modern kölelik, biyoçeşitlilik veya nükleer silahlanma” ile ilişkili boyutlarını raporlaması gereken sürdürülebilirlik danışmanınıza uzaylı gibi bakmamanız gerekiyor. Ya da sıradan vatandaş olarak neden çevre için (daha düşük karbon ayak izi için) daha az et tüketmemiz gerektiğini öğrenmemiz gerekiyor. Kredi kurumunun, sigorta veya borsa şirketinin ESG’li ve yeşil varlığı, ESG’siz ve kahverengi varlıktan neden farklı fiyatlaması gerektiğini çözmesi gerekiyor. Devlet yöneticisi de daha yüksek ülke ESG skorunun ülkenin finansal olan/olmayan varlık değerini neden ve nasıl etkilediğini anlamalı. Hakkıyla uygulanabilirse, ESG ülke-şirket-birey yaşam kültürünü, sosyolojisini ve ekonomisini “daha iyi için” değiştirmenin aracı olabilir.

E: Çevresel (1)           S: Sosyal (2)        G: Yönetişim (3)

ESG, İngilizce “Environmental, Social Governance” kelimelerinin baş harflerinden oluşuyor. Çevresel (Ç), Sosyal (S) ve Yönetişim (Y) (ve hepsi için de “ÇSY”) olarak Türkçeleştirildi. ESG, ülke-şirket faaliyetlerinin, Birleşmiş Milletler (BM) tarafından 2015-2030 dönemi için ilan edilen Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’na (SKA) uygunluk derecesinin ölçülmesi için kullanılıyor. ESG önemli. Çünkü dünyanın karşılaştığı büyük sürdürülebilirlik krizinin çevresel, sosyal ve yönetişimsel boyutlarının ölçülmesini, ülke-şirket faaliyetlerinin SKA’ya uygunluk yolundaki eksiklerinin giderilmesini amaçlıyor. ESG gelecek kuşaklara daha sürdürülebilir bir dünya bırakmanın mühendisliğini yapmaya çalışıyor. İşin aciliyeti ve halen dünyanın yaşadığı sürdürülebilirlik başarısızlıkları ESG’nin önemini artıran başlıca unsurlar. Bunu hepimizin gündelik yaşamını etkileyen; büyük eşitsizliklerden, çevresel felaketlerden ve sosyal sorunlardan anlıyoruz. Ülkemizde ESG’nin hukuksal altyapısının ve iyi uygulamalarının azgelişmiş olması bu konudaki sosyo-kültürel/ekonomik yolumuzun çok uzun olduğunu gösteriyor.

Bu kitabı ESG gözlüğüyle okuyunca ne olacak?

ESG’nin küresel kapitalizmin, mucize ilaç diye yutturmaya çalıştığı yeni pazarlama aracı olup olmadığını anlayacaksınız. Neden yüzlerce küresel şirketin ESG adı altında en mahrem şirket bilgilerini açıklayarak, en yüksek ESG skorunu almaya çalıştığını öğreneceksiniz. Mesele borsa yatırımcısının iltifatına mazhar olmaksa, şirket kâğıtlarının sağladığı getiri kim için yeterli olmuyor da üstüne bir de ESG adı altında şirketin türlü sosyal meseleleri bu kadar konuşuluyor? ESG bunu anlamanıza ve şirket rekabetçiliğinin yeni boyutlarını öğrenmenize yardımcı olacak.

ESG SKA’nın işlerlik kazanmasının önemli bir aracı. Bu yüzden aktivistler dâhil kapsamlı bir ekosistemi var. Ancak ESG’nin finansal getiri odaklı olması, SKA’nın bazı hedefleri için dolaylı fayda üretilmesi anlamına geliyor. Şirket-kurum faaliyetlerinin doğrudan sosyal değer üretmesi ise etki yatırımları ile mümkün olabiliyor.

Önemli sosyal ve çevresel faydalarına karşın ESG’nin mekanik ve kâr odaklı bir yapısı var. Etki yatırımında ise hedef, belki kârlılıktan da taviz vererek, artan ölçüde sosyal-çevresel etki yaratılması. Bu nedenle, dünyada önemi her geçen gün daha da artan etki yatırımının dinamiklerinin anlaşılması önem kazanıyor. Etki yatırımının sürdürülebilir kalkınmayı sosyal değer yaratma ile buluşturması, ESG dünyasının tamamen dışında bir sürdürülebilir finans uygulaması alanı ile tanışmamızı sağlıyor.

Bu kitabı etki yatırımı gözlüğüyle okuyunca ne olacak?

Sürdürülebilir finansın, sosyal performansın ESG’den ibaret olmadığını, aslında ESG’nin sınırlarının bizi etki yatırımına götürdüğünü fark edeceksiniz. Sosyal değer-getiri kavramlarının önemini, nasıl ölçülebileceğini, ölçüm sorunlarının neler olabileceğini öğreneceksiniz.

ESG ve etki yatırımı kuşkusuz kapitalizmin ve gezegenimizin büyük krizi için mucizenin yeni adı değil. Belki daha yaşanabilir dünya, sürdürülebilir gelecek gibi sözleri naif bulup, “kapitalizmin gücünü bilmez gibi konuşursun hoca” diyenleriniz de olabilir. Kitabı okurken sizler de fark edeceksiniz: o dünya biraz değişti. İnsanlık artık 19. yüzyıl kapitalizminin sefalet koşullarında yaşamamalı. Kitaptaki diğer ülkelerin yaklaşımlarını -başta Avrupa Birliği (AB)- değişen yatırımcı-şirket davranışlarını ve ESG ekosisteminin ulaştığı boyutları görünce bunu siz de takdir edeceksiniz.

Elinizdeki çalışma ESG ve etki yatırımının ilişkili olduğu onlarca kavramı herkes için anlaşılır hale getirmeyi amaçlıyor. Diğer amaç ise; kurumsal sosyal sorumluluğun/performansın şekillendirdiği yeni finans düzenine adapte olmak isteyen şirketlerin ESG ve etki yatırımı stratejisi geliştirmesine katkı sağlamak.

Bu katkıyı daha somut hale getirebilmek için, dünyadan çok sayıda örneğin (Tesla, Ford, Pfizer, Shell vb.) yanı sıra, ülkemizin önde gelen bazı kurum ve şirketlerinin ESG ve etki yatırımı yolculuklarını da ele aldık. Arçelik, Boyner Grubu, Enerjisa, Türk Hava Yolları, Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. (Şişecam), Türkiye İş Bankası, Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası ve Zorlu Holding (alfabetik sırasıyla) ESG ve etki yatırımı yolculuklarının hikâyesini bukitapta anlattı. İş Portföy Yönetimi A.Ş. de kurduğu ve yönettiği bazı fonlarınetki yatırımı boyutlarını bu kitapta okuyuculara aktardı. Etkiyap etki ve LSEG (eski adı Refinitiv) de ESG penceresinden ülkemizdeki etki ve ESG adaptasyonusüreçlerini ele aldı. Umuyoruz ki, çalışmamız özellikle bu yönüyle bilim için bilimyapmamış olur, uygulayıcıya da ilgiliye de ışık olur.

Gelelim kişisel satırlara...

Bu kitap yaklaşık 30 yıllık profesyonel ve 20 yılı aşkın akademik bilgi ve tecrübenin ışığında yazıldı. Çalışma aynı zamanda TÜBİTAK tarafından sağlanan 2219 Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma Bursu (1059B192202171) kapsamında yapılan ön bilimsel araştırmaların popüler bir çıktısı. Bu fırsat nedeniyle TÜBİTAK’a, ayrıca kitabın basımına sponsor olan Trasta ESG’ye teşekkür etmeyi bir borç bilirim. Kitabı anneciğim Hatice Coşkun ve babacığım Nuri Coşkun’a ithaf ediyorum. Sevgili eşim Esra Alp Coşkun ve çocuklarım Ece Coşkun, Ekin Coşkun ve Yiğit Coşkun’a da sabırları nedeniyle teşekkür ediyorum. Sevgili çocuklar: daha iyi bir dünya için vaziyet aldık, boşuna “ya sabır” demediniz. ☺

Bu kitaptaki ifadeler Yazar’ın kişisel ve akademik görüşleri olup, çalışmada adı geçen kişi, şirket ve Yazar’ın bağlantılı olduğu hiçbir kurumun görüşünü yansıtmamaktadır. İlgili kişi ve kurumları bağlamamaktadır. Kitaptaki eksik ve yanlışlar tamamen Yazar’a aittir.

*Kaynak: (1) https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87ernobil_Facias%C4%B1;

 (2) https://www.theguardian.com/world/2018/jul/19/us-modern-slavery-report-global-slavery-index,

(3) https://www.theguardian.com/commen tisfree/2018/sep/03/federal-reserve-lehman-brothers-collapse,

(4) https://www.jbs.cam.ac.uk/insight/2021/the-decline-of-lebanon/ (ET: 7.6.2023).

Kitaba sitemizden ulaşmak için:

ESG

Sürdürülebilirlik Krizinin & Şirket Değerinin Yeni Anahtarı Mı?

Yener Coşkun

https://www.scalakitapci.com/esg