Dünya Ticaret Örgütü:

Plastik Diyalogu işbirliği, standartlar ve ticaret önlemlerinin uyumlaştırılmasını ele alıyor

Plastik Kirliliği ve Çevresel Açıdan Sürdürülebilir Plastik Ticareti Diyaloğu’na (Dialogue on Plastics Pollution and Environmentally Sustainable Plastics Trade / DPP) katılan DTÖ üyeleri, 2025 çalışma planlarında belirtilen sekiz temel odak alanından son üçünü görüşmek üzere 13 Şubat’ta bir araya geldi. Görüşmeler, plastik kirliliğinin azaltılması için Birleşmiş Milletlerde devam eden çok taraflı müzakerelerin desteklenmesi, plastik olmayan ikame ve alternatiflere yönelik standartlar konusunda işbirliğinin güçlendirilmesi ve tek kullanımlık plastiklere yönelik ticaretle ilgili önlemlerin uyumlaştırılmasına yönelik stratejilerin araştırılması konularına odaklandı. Mart 2026'da düzenlenecek olan 14. Bakanlar Konferansı (14th Ministerial Conference / MC14) için potansiyel sonuçlar da tartışıldı.

Eylül ve Ekim 2024 toplantılarında daha önce tartışılan beş alan arasında plastik ticaret akışlarında şeffaflığın artırılması, en iyi uygulamaların belirlenmesi, ilgili teknoloji ve hizmetlere erişimin iyileştirilmesi, gelişmekte olan üyeler için kapasite oluşturulması ve ticaretle ilgili plastik önlemlerin yerel envanterlerinin oluşturulması potansiyelinin araştırılması yer alıyordu. Eş koordinatörlerden üçü -Ekvator, Çin ve Fas- 2022’den bu yana katılımcı üyeler tarafından kaydedilen önemli ilerlemenin önemine dikkat çektiler. Küresel plastik ticaretinin yüzde 88’inden fazlasını temsil eden 82 üyenin katılımıyla, Diyalog’un plastik kirliliğiyle mücadeledeki benzersiz konumuna desteğin artmaya devam ettiğini belirttiler. Koordinatörler, DPP diyaloğunun aciliyetinin ve gerekliliğinin altını çizerek, somut sonuçlar elde etmek için katılımcı üyelerin ortak sorumluluğunu vurguladılar.

Katılımcılar, Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) Hükûmetlerarası Müzakere Komitesi (INC) Sekretaryası tarafından plastik kirliliği konusunda BM öncülüğünde devam eden çok taraflı müzakerelere ilişkin bir güncelleme aldı. Güncellemede, Kasım ayında Kore Cumhuriyeti’nin Busan kentinde düzenlenen beşinci müzakere oturumunun sonunda, Başkan’ın önerdiği metin üzerinde anlaşma sağlanamamasına rağmen, kaydedilen önemli ilerleme vurgulandı. INC Sekretaryası, Başkan’ın metninin gelecekteki müzakereler için güçlü bir temel oluşturduğunu vurguladı ve DPP’den sürekli destek ve girdi istedi.

Plastik olmayan ikameler ve alternatifler için standartlar konusunda işbirliğinin güçlendirilmesi ile ilgili olarak Uluslararası Standardizasyon Örgütü (Organization for Standardization / ISO), plastik olmayan ikameler ve tek kullanımlık plastikler ve ambalajlara alternatifler için uluslararası standartlardaki potansiyel boşlukları belirleme sürecini sundu. Hindistan, Endonezya ve Çin’den çeşitli girişimciler, plastik olmayan ikamelerin ve alternatiflerin sertifikalandırılmasında karşılaşılan zorluklara ilişkin görüşlerini paylaştı.

Ticaretle ilgili plastik önlemlerinin, daha fazla uyumlaştırılması konusunda DTÖ Sekretaryası geçmiş teknik tartışmalara ve tek kullanımlık plastiklerle ilgili ticaretle ilgili plastik önlemleri konusunda geçen yıl yapılan bir ankete genel bir bakış sundu. Kenya ve Yeni Zelanda, tek kullanımlık plastik ürünlere yönelik kısıtlamaların uygulanmasında ticaretle ilgili zorlukları ele alan ulusal deneyimlerini paylaştı.

Delegeler ve paydaşlar hem kamu hem de özel sektörden gelen farklı görüşleri memnuniyetle karşıladı. Plastik olmayan ikameler ve alternatifler için standartlardaki boşlukları belirlemek üzere ISO ile çalışma olasılığı, sınır ötesi standartların parçalanmasının nasıl ele alınacağı ve şeffaflığın ve en iyi uygulamaların paylaşılmasının önemi de dahil olmak üzere tartışılan konular hakkında geniş görüşler paylaştılar. Bazı delegeler, ikame maddeleri ve alternatifleri teşvik ederek tek kullanımlık plastikleri ele almak için kolektif eylem ihtiyacını vurgularken, diğerleri bu ikame maddelerin çevresel, sağlık ve ekonomik etkilerini değerlendirme ihtiyacını vurguladı. Bazı delegeler de tek kullanımlık plastik ürünlerin atık yönetimi ve geri dönüşüm boyutlarına odaklanılmasını önerdi.

Katılımcılar MC14’te tek kullanımlık plastik ürünler için potansiyel sonuçlar önerdi. Bazıları ek ticaret engelleri yaratmamalarını sağlarken farklı standartları uyumlaştırmak için kılavuzlar ve gönüllü eylemler önerdi. Diğerleri ise tek kullanımlık plastik ürünlerin tanımlanmasının, ticari tedbirler için uluslararası rehberliğin oluşturulmasına yönelik önemli bir ilk adım olduğunu vurguladı. Bazıları potansiyel sonuçları tartışmak için önemli bir yakınlaşma olup olmadığını ve bu tür tartışmalar için çok erken olup olmadığını sorguladı.

Sonuç olarak, Diyalog’un koordinatörlerinden Avustralya, katılımcılara değerli görüşleri, özellikle de Asyalı şirketler tarafından paylaşılan perspektifler için teşekkür etti. Ticaretin inovasyon ve çevre hedeflerini nasıl destekleyebileceğini araştırmak üzere diğer bölgelerle daha fazla ilişki kurmak istediklerini ifade etti. İleriye dönük olarak Avustralya, grubun “odaklanmış, işbirliğine dayalı ve kapsayıcı bir diyaloğu” teşvik etmek ve MC13’ün “daha somut, pragmatik ve etkili sonuçlar” için verdiği yetkiyi yerine getirmek üzere Nisan veya Mayıs ayında yapılması planlanan bir gözden geçirme oturumunda sekiz temel odak alanı üzerindeki tartışmaları pekiştirmeyi planladığını belirtti.