BORSA EFSANESİ: JESSE LIVERMORE

Nisa Kayapınar

Ekonomi dünyasının ünlü eserlerinden biri olan “Bir Borsa Spekülatörünün Anıları” kitabını duymuşsunuzdur. Bu kitabın kahramanı olan Larry Livingston, bu yazının konuğu olan Jesse Livermore’un ta kendisidir. Borsa efsanesi, doğruları ve yanlışlarıyla ders çıkarılacak hayat öyküsü ile karşınızda. 

Jesse Livermore Aile Hayatı ve Gençlik Yılları

Jesse Lauriston Livermore, 26 Temmuz 1877’de Shrewsbury’de doğdu. Yoksul bir ailenin çocuğuydu. Küçük yaşta okuma yazmayı söktü. Eğitimine devam etse hayatı nasıl olurdu bilemiyoruz. Çünkü o, bugüne kadarki hayat hikayelerinden farklı olarak okulla bağlantısını çok erkenden kesmiş biri. Henüz 14 yaşındayken çiftlik işlerine yardım etmesi için babası onu okuldan aldı. Bir daha okulla yolu kesişmeyen Livermore, uğruna eğitiminden vazgeçtiği evinden de çok geçmeden kaçacaktı.

14 yaşında evsiz bir çocuk olarak ne yapabileceğini bilmiyordu. Boston’a gelmişti. Burada Paine Weber borsasında ofisboy olarak çalışmaya başladı. Haftalık 5 dolardan hisse senedi fiyatları yayınlıyordu. Yerine alıştıktan sonra çevresindeki bucket shop*ları keşfetti. “The Boy Plunger” lakabıyla üç yıl kadar bu dükkanlarda ticaret yaparak asıl maaşından çok daha fazlasını kazanmaya başladı. İşinden çıktı ve tam zamanlı olarak kova dükkanlarında ticaret yapmaya başladı. Fakat annesi bu yeni işini onaylamıyordu. Sadece spekülasyon yaptığını söyleyerek annesini rahatlatsa da bu dükkanlarda işler o kadar basit olmuyordu.

18-20 yaşları arasında yaptığı ticarette yüzde 1000 net getiri ile 10.000 dolar kâr biriktirdi. Fakat bu tutarlı kazanç etrafındakileri memnun etmedi. Kova dükkanlarda ticaret yapması yasaklandı. Ama o buralara girmek için elinden geleni yapıyordu. Kılık değiştirip, sahte isimler kullanarak yaptığı denemeler işe yaramamıştı. Aksine, yasağının süresi uzamıştı. Kendisine yasak koymayan tek dükkân olan Haight & Freese ile ticaret yapmaya devam etti. Fakat burada da serbest olamadı. Livermore’un para kazanmasını çok daha zor ve riskli hale getiren kısıtlayıcı marj gereksinimleri vardı.

23 yaşındayken New York’a gitti. Hisse senetlerinde güçlü bir boğa piyasası zamanıydı. Burada başarılı bir şekilde işlem yaptı ve beş gün içinde 10.000 doları 50.000 dolara çevirdi. Mayıs 1901’de bir düzeltme bekledi ve yüzde 400 marj kullanarak kısa pozisyon açtı. Fakat telgraf bandı**, mevcut ticaret kararlarını verecek kadar hızlı güncellenmediği için tüm hissesini kaybetti. Ed Hutton’dan 2.000 dolar borç aldı. New York macerasını bitirip, tanınmadığı St. Louis’te kova dükkanlarına geri döndü.

Jesse Livermore Büyük Kazançlar ve İflasları

Aynı yıl Kuzey Pasifik Demiryolundan aldığı hisse ile 10.000 dolarını 500.000 dolar yaparak ilk büyük kazancını elde etti. Florida’da 29 yaşında tatil yaparken, Thomas W. Lawson’ın talimatıyla 1906 San Francisco depreminden bir gün önce devasa bir kısa pozisyon aldı ve 250.000 dolar kar elde etti. Fakat bir süre sonra, arkadaşı Ed Hutton, Livermore’u pozisyonunu kapatmaya ikna etti ve bu karar sonunda 40.000 dolar kaybetti.

Büyük deprem sonrası olan 1907 Paniği’nde, Livermore’un açık pozisyonları ona bir günde 1 milyon dolar kazandırdı. Ancak, kaza sırasında tüm New York Menkul Kıymetler Borsasını kurtaran akıl hocası J. P. Morgan, ondan daha fazla açığa satış yapmaktan kaçınmasını istedi. Livermore bu ikaza uydu ve bu kararı ile net değerini 3 milyon dolara çıkardı.

Fakat bu yükseliş böyle devam etmedi. Kazancının yanında ciddi harcamalar yapan Livermore, 1908’te iflas etti. Hızlı ve etkili hamlelerle kayıplarını geri alsa da elinde tutamadı ve 1915’te tekrar iflas etti.

İflas sonrası önce pamuk, sonra buğday ve mısır ticareti yaparak 10 milyon dolar kazandı ve piyasa manipülasyonuna girişti. 1929’da ne yaptığını gizlemek için 100’den fazla borsacı kullanarak devasa açık pozisyonlar biriktirdi. İlkbaharda, kâğıt üzerinde 6 milyon dolardan fazla bir düşüş yaşadı. Ancak, 1929’daki Wall Street Çöküşü üzerine, yaklaşık 100 milyon dolar kazandı. Livermore’un bu zirvesi bugünün parasıyla yaklaşık olarak 1.5 milyar dolara karşılık geliyordu. Fakat kendisini “Wall Street’in Büyük Ayısı” ilan eden bir dizi gazete makalesinin ardından, halk onu çöküşten sorumlu tuttu ve ölüm tehditleri aldı. Hatta bu tehditler silahlı bir koruma tutmasına neden oldu.

Jesse Livermore Son İflas

Yaklaşık beş yıl boyunca gerek iş gerek özel hayatında olan ciddi sıkıntılar nedeniyle ruh sağlığı pek iyi değildi. Fakat son olarak 1934’te ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu’nun kurulması ile onun ticaret stilini etkileyen kurallar geldi. Bu durum sonunda servetini kaybetti ve üçüncü kez iflas etti. Varlıkları ve borçları listelendi, bulunduğu üyeliklerden uzaklaştırıldı. 1937 yılında borcunun bir kısmını ödeyebildi ama bu sefer çıkış yok gibiydi.

Büyük kazançların ve kayıpların adamı Jesse Livermore, 28 Kasım 1940’ta Manhattan’daki bir otelde intihar etti. Geride eşine bıraktığı bir not vardı. Bu not şöyle bitiyordu: “Sevgili Nina’m, elimde değil. İşlerim kötüydü. Savaşmaktan yoruldum. Taşıyamıyorum artık. Tek çıkış yolu bu. Aşkına layık değilim. Ben bir başarısızım. Gerçekten üzgünüm, ama bu benim için tek çıkış yolu.”

Jesse Livermore, doğru mali tabloların nadiren yayınlandığı, mevcut hisse senedi fiyatlarının alınmasının büyük bir operasyon gerektirdiği ve piyasa manipülasyonunun yaygın olduğu bir dönemde, alım satımlarının temeli olarak şimdi teknik analiz olarak bilinen şeyi kullandı. O, modern yatırım bankaları ve hedge fonları gibi başkalarının parasıyla değil, kendi parasıyla ticaret yapan, kendi kendini yetiştirmiş bir adamdı. Fakat kendisine fazla güvenip duygusal hareket ettiğinde ya da ticaret kurallarını göz ardı ettiğinde iflaslar yaşadı. Ve son iflası hayatına mal oldu. Hala borsa ve finans dünyasında geliştirdiği bazı tekniklerle yol gösterici olmaya devam ediyor. Fakat onun hikayesi, kazanmanın büyüsüne kapılmamayı, her an kaybedebileceğini bilmeyi ve psikoloji yönetiminin önemini göstermesi nedeniyle çok daha farklı ve önemli bir yere sahiptir.

*Bucket Shop: Kova dükkanı, etik olmayan ticari uygulamalarda bulunan bir aracı kurumdur. Tarihsel olarak bu terim, müşterilerinin genellikle tehlikeli derecede yüksek kaldıraç kullanarak hisse senedi fiyatları üzerinde kumar oynamasına izin veren firmalara atıfta bulunmak için kullanılmıştır.

**Ticker Tape: Telgraf bandı 1870-1970 arasında kullanılmış, telgraf hatları üzerinden hisse senedi fiyat bilgilerini ileten en eski elektrik tahsisli finansal iletişim aracıydı. ‘Ticker’ terimi makinanın yazdırıken çıkardığı sesten gelir.

Websitesi: www.bullekon.com

Bir Borsa Spekülatörünün Anıları Kitabı: https://www.scalakitapci.com/bir-borsa-spekulatorunun-anilari